Kuran’da “salat” kavramını incelediğim yazı dizime devam ediyorum.

(Not: Bu yazı diğer yazılarım gibi, çalışma notlarımın diğer Kur’an çalışırlarına sunulmasından ibarettir.  )

Önce kelime kelime Nisa 101’i okuyalım. Yoğunlaşacağım kelime no 15.

4:101’de “yeftinekumu kelimesine çevirilerde verilen anlamlar dikkatimi çekti. Oysa ki bu kelime Türkçe’den de aşina olduğumuz bir kelime : Fitne.

“Kafirlerin sizi fitnelemelerinden çekinirseniz salat’tan kısaltmanızda günah yoktur. “

İlginçtir, çevirilerde bu kelimeye her anlamı vermişler ancak bir kez “fitne” demeyi deneyen olmamış.

üzerinize saldırmasından korkarsanız…..

size baskı, zulüm ve işkence etmesinden korkarsanız…..

size baskı, zulüm ve işkence etmesinden korkarsanız…..

kötülükte bulunmalarından korkarsanız…..

 fenalık yapmasından korkarsanız…..

sizi tuzağa düşürmelerinden korkarsanız…..

 baskınından korkarsanız…..

Sebebi, ayette “savaş” halinden bahsedildiği zannı ve namaz da bir ritüel ise bize (Kuran’da hiç belirtilmemiş) rekatların nasıl kısaltılacağının bilgisinin verilmiş olduğu düşüncesi. Bu düşünceye durumu uydurabilmek için “FİTNE” “kelimesine tamamen yorumsal, keyfi anlamlar verilmiş. (Korku halinde namazları kısaltmak anlayışı nasıl “seferilikte/yolculukta/seyahatte 15 günden az kalınacaksa  namazlar 2 rekat kılınır’a dönüşmüş anlamak imkansız, bknz tüm ilmihal kitapları namazda seferilik bahsi.)

Fitne: Sağlam olanın çürüğünden ayrılması için altının ateşe atılması

Başka bir yazımda bahsetmiştim. Kuran fihristlerine “imtihan” yazıp arattığınızda, pek çok imtihan kelimesi göreceksiniz. Oysa bunların yarısına yakını “bela” kalanı da “fitne” kelimesi. Çok ilginç, göz göre göre zaten Kuran’da var olan başka bir kelime, bu ikisinin yerine kullanılmış.

Örnek:

Biz onlara bir imtihan olarak o dişi deveyi göndereceğiz. Sen onları gözetle ve sabret.

Burada Kuranda zaten 2 kez geçen ve bu ayette geçmeyen bir kelimenin üzeri çizilip yerine “imtihan” kelimesi eklenmiş. Oysa bu ayette geçen kelime “fitne”.

Biz onlara bir FİTNE olarak o dişi deveyi göndereceğiz. Sen onları gözetle ve sabret.

Şu ayet hem içerisinde fitne kelimesini barındırıyor hem de anlamı konumuz bağlamında çok manidar:

5:41 Onlar, durmadan yalan dinleyenler ve senin huzuruna gelmiyen başka bir kavim için, casusluk edenlerdir. Yerli yerinde hak olarak söylenen kelimeleri sonradan değiştirirler: “- Eğer size şu verilirse, onu kabul edin, verilmezse sakının” derler. Allah kimin FİTNEYE düşmesini dilerse, asla sen onun lehine Allah’dan hiç bir şeye sahip olamazsın.

(Acaba kendi istedikleri sonuçları çıkarmak ve Kuran’ın gerçek mesajını saklamak için rivayet avcılığı yapanlardan mı bahsediyor? )

2:191 …..FİTNE, adam öldürmekten daha kötüdür…..

Özetle, burada vurgulanan gerçeğin üstünü örtücülerin bize “kötülük” yapmasından değil “fitnelemesinden” endişe ediyoruz. Bu çok önemli bir ayrıntı. Tüm gidişatı değiştiriyor.

Burada “fitnelenmek endişesi ve salat” arasında bir ilişki olmalı.

Ne deniyordu?

“Salâtında pek bağırma, pek de gizleme ikisinin arası bir yol tut (17:110)

….. Sükara (sarhoş/ ne dediğini bilmez)  iken salata kalkışmayın, ne dediğinizi bilinceye kadar bekleyin… (4:43)

Bu noktada 2-3-4 no’lu yerlerde geçen “yeryüzünde sefere çıktığınızda” ifadesini incelemek istiyorum. Bu ne demek? Savaşa gitmek mi?

73:20:

…..bir başka kısmınız da Allah’ın lütfünü, ihsanını elde etmek için yeryüzünde yolculuk eder ve başka bir bölük de Allah yolunda savaşır, artık, ondan, kolay geleni okuyun….

…….başkalarının Allah’ın lütfundan (rızık) arayarak yeryüzünde dolaşacaklarını ve daha başkalarının da Allah yolunda çarpışacaklarını bildi…

….yeryüzünde gezip Allah’ın lütfunu arayan başka kimseler ve Allah yolunda savaşan daha başka insanlar olacağını bilmiştir. Onun için Kur’ân’dan kolayınıza geldiği kadar okuyun….

Gördüğümüz gibi bu ayette “darabe fi-el arz” savaşa gitmek anlamında kullanılmamış. Zaten hemen yanında “savaşa gitmek” ifadesi yer alıyor.

O halde biz ifadeyi şimdilik “EL-ARZI DARB ETMEK” olarak bırakalım.

El-ARZ’I DARB EDECEĞİNİZ ZAMAN FİTNEDEN ENDİŞE EDİYORSANIZ….SALAT’TAN KISALTABİLİRSİNİZ.

Ben şu çıkarımı yapıyorum:

Salat ettiğim zaman, belirli sözler, belirli hal ve tavırlar takınacağım. El arz’ı darb etme halinde demek ki gerçeğin üstünü örtücülerin benim “sözlerimden, belirli hal ve tavırlarımdan” başka anlamlar çıkarıp “fitneleme” ihtimalleri var. Eğer bu ihtimalden endişe ediyorsam “SALAT”ımı…

Tam bu noktada 9 no’lu kelimeye bakalım: GSR

“Kısaltmak” olarak anlam verilmiş bir kelime.

Kaf-Sad-Ra: become short, have little or no power, become niggardly, fall short, i.e. not to reach something, left/relinquish/abstain/desist/cease, took from its length, clip/shove, restricted/confined/limited, kept within certain bounds or limits, restrain/withheld, hinder/prevent, contract or draw oneself together, obedient, last part of day. qasr (pl. qusur) – ample and spacious house, castle, palace.

• Kelimeler

Yukarıdaki ayette de GSR fiil formunda kullanılmış, ancak “kısaltmak” anlamı verilmemiş. Bu noktada Arapça bilgim yetmediği için ve salat’ın bir ritüel olmadığı bilgisine kanaat getirdiğim için, Kuranda “saray” anlamında dahi kullanılan ve tam çözmediğim bu kelimenin anlamının bu ayette “kısaltmak” olmadığını düşünüyorum. Çünkü “kusur” kelimesi de buradan geliyor. “Salatınızı kusurlu halde ( olması gerektiğinden biraz farklı vb..)  yerine getirmenizde günah yoktur” gibi bir anlama bir miktar da sezgisel kanaat kullanarak ulaşıyorum.

(Kuran’ın hiçbir yerinde belirtilmeyen “rekat sayısı”nı azaltmak bir günah sebebi nasıl olsun?)

Sonuç olarak ben ayeti şöyle anladım:

El-arz’ı darb ettiğiniz hallerde, salat’ınızın kafirlerin sizi fitnelemesi için bir sebep oluşturacağını düşünüyorsanız, salatınızda olması gerekenden bir miktar eksilmenizde/onu ideal olandan bir miktar eksik yapmanızda günah yoktur.

Salat ki ,ne dediğinizi bilerek yapılması gereken; bağırmadan ve gizlemeden yapılması gereken bir eylem; eğer kafirlerin fitnesinden endişe ediyorsanız ona göre tedbirler alarak yapın ancak salat etmekten asla geri durma seçeneğiniz yok!

Not 2: Bir sonraki ayette, “yeryüzünde sefere çıktığınızda” ifadesini “savaş hali” olarak anlamamızı gerektirecek kavramlar yer alıyor. Ancak ben özellikle ve bilerek ayetleri bağlamsız olarak inceliyorum. Yoksa bu ayetteki “fitne” kelimesini yakalayamazdım. Çünkü uzun yıllar 102. no’lu ayet sebebiyle 101 ve 103 no’lu ayetlerdeki önemli kavramları kaçırmışım. Şu an biliyorum ki, yeryüzünde sefere çıktığımızda kafirlerin fitnesinden korkuyoruz, bize saldırmasından değil. O zaman, 102 no’lu ayeti incelerken orada geçen  “silah” kelimesini daha dikkatli inceleyeceğim. Çünkü Kuran’ı genellikle kafamızda bir senaryo oluşturup; o senaryoda ısrar ettiğimiz durumlarda yanlış anlıyoruz. Elbette benim de yanlış anlama olasılığım var. Ben zaten bu olasılık sebebi ile Kuran çalışma notlarımı açıkça buraya yazıyorum.

Bu ayette yakaladığım bir başka kelime “kısaltma” anlamı verilen “GSR” idi. Bakın bir başka Kuran çalışırı da aynı kelimeyi yakalamış:

Güvensizlik durumunda ders kısa tutulacak ama burada sözü edilen sürenin kısaltılması değildir. Buradaki “taksuru” sözcüğü sınırlandırmak, yetersiz yapmak, azaltmak, savsaklamak, yoksun bırakmak, özetlemek anlamlarına geliyor. Tehlike durumunda dersin yalnızca bir parçasını yapmak, özetlemek, uzun uzadıya yorumlamadan yalnızca ayet okumak olarak anlaşılabilir. Sözcüğü “kısaltmak” yerine “sınırlandırmak” diye çevirmek daha uygun. Süre olarak kısaltmanın örneği 73:3 ayetinde veriliyor (https://gerceginkitabi.wordpress.com/2020/05/08/kurandaki-salat-ve-namaz-arastirmasi-1-ayetler/)